ابن سینا را پدر علم پزشکی و فلسفه مدرن می شناسند که از وی کتاب های قانون در طب، شفا، منطق‌الموجهات ،العباره، المختصر الاوسط و رساله‌های منطقی از آثار برجسته ابن سینا است.
اما به این بهانه جالب است که بدانید کاتالیست در صنعت پزشکی کاربرد فراوانی دارد. ضمن تبریک روز پزشک به جامعه پزشکی ، یکم شهریور ماه به نام ابوعلی سینا و روز پزشک نامگذاری می شود. به بهانه روز پزشک با کاربرد کاتالیست در صنعت پزشکی و برجسته ترین پزشکان ایرانی آشنا شوید.
کاربرد کاتالیست در صنعت پزشکی
در صنعت پزشکی، انواع مختلفی از کاتالیست‌ها بسته به نوع کاربرد در فرآیندهای داروسازی، تولید مواد زیست‌سازگار، نانوذرات، و دیگر فناوری‌های پزشکی به کار گرفته می‌شوند. مهمترین کاتالیست‌هایی که در این صنعت استفاده می‌شوند شامل کاتالیست‌های فلزی، آنزیمی و نانوکاتالیست‌ها هستند.
کاتالیست‌ها در صنایع پزشکی و داروسازی نقش مهمی ایفا می‌کنند و به بهبود فرآیندهای تولید، کاهش هزینه‌ها و افزایش بازدهی محصولات کمک می‌کنند. شرکت‌های بزرگی مانند Johnson Matthey، Novozymes، BASF، و NanoComposix در تولید کاتالیست‌های فلزی، آنزیمی و نانوکاتالیست‌ها فعال هستند و به پیشرفت فناوری‌های پزشکی کمک می‌کنند. در ادامه به برخی از مهمترین آنها و شرکت‌های تولیدکننده اشاره می‌کنم:
کاتالیست‌های فلزی
کاتالیست‌های فلزی نقش مهمی در سنتز داروها و تولید مواد زیست‌سازگار دارند. فلزات نجیب مانند پلاتین، پالادیوم، رودیوم، و طلا در بسیاری از واکنش‌های شیمیایی به عنوان کاتالیست به کار می‌روند.
پلاتین و پالادیوم: این فلزات در واکنش‌های هیدروژناسیون و اکسایش در سنتز ترکیبات دارویی به کار می‌روند.
رودیوم و روتنیوم: این فلزات به عنوان کاتالیست در واکنش‌های پیچیده آلی مانند سنتز داروهای ضد سرطان و ضد ویروس استفاده می‌شوند.
شرکت‌های تولیدکننده:
Johnson Matthey: این شرکت بریتانیایی یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کاتالیست‌های فلزی برای صنایع پزشکی و دارویی است.
BASF: ین شرکت آلمانی نیز تولیدکننده‌ی بزرگ کاتالیست‌های فلزی، به خصوص برای کاربردهای داروسازی و مواد شیمیایی زیست‌سازگار است.
Heraeus: این شرکت آلمانی کاتالیست‌های فلزی، به‌ویژه پالادیوم و پلاتین، را برای صنایع داروسازی تولید می‌کند.
کاتالیست‌های آنزیمی
آنزیم‌ها به عنوان کاتالیست‌های زیستی در بسیاری از فرآیندهای بیوتکنولوژیک مانند تولید داروهای زیستی (مثل انسولین، هورمون‌ها، و واکسن‌ها) به کار می‌روند. آنزیم‌ها برای تسریع واکنش‌های شیمیایی در محیط‌های زیستی بسیار مؤثر هستند.
لیپازها و پروتئازها: این آنزیم‌ها به‌طور گسترده در تولید داروها و مواد زیست‌سازگار به کار می‌روند.
DNA پلیمرازها و ریبوزیم‌ها: این آنزیم‌ها برای تولید داروهای نوترکیب ژنتیکی و درمان‌های ژن‌درمانی به کار گرفته می‌شوند.
شرکت‌های تولیدکننده:
Novozymes: این شرکت دانمارکی یکی از بزرگترین تولیدکنندگان آنزیم‌ها برای کاربردهای دارویی و بیوتکنولوژیک است.
DuPont (Enzyme Solutions): این شرکت آمریکایی کاتالیست‌های آنزیمی برای صنایع دارویی و بیوتکنولوژیک تولید می‌کند.
Codexi: این شرکت متخصص در توسعه کاتالیست‌های آنزیمی مهندسی‌شده برای تولید داروهای پیچیده است.
نانوکاتالیست‌ها
نانوکاتالیست‌ها در فناوری‌های نوین پزشکی، مانند نانوداروها و سیستم‌های رهایش دارو، استفاده می‌شوند. این نانوذرات کاتالیستی امکان کنترل دقیق‌تر واکنش‌های شیمیایی و تحویل هدفمند دارو به بافت‌های خاص بدن را فراهم می‌کنند.
نانوذرات طلا، نقره و سیلیکون: به عنوان نانوکاتالیست‌ها در نانوپزشکی، به خصوص در درمان‌های سرطان و سیستم‌های رهایش دارو به کار می‌روند.
نانوذرات مغناطیسی (آهن): این ذرات برای تصویربرداری پزشکی و درمان‌های هدفمند مانند هایپرترمیا به کار می‌روند.
شرکت‌های تولیدکننده:
NanoComposix: این شرکت آمریکایی تولیدکننده نانوذرات کاتالیستی برای کاربردهای دارویی و پزشکی است.
American Elements: این شرکت نانوکاتالیست‌های فلزی مانند طلا و نقره برای استفاده در نانوپزشکی تولید می‌کند.
Strem Chemicals: این شرکت تولیدکننده نانوذرات کاتالیستی برای تحقیقات علمی و پزشکی است.
کاتالیست‌های زیست‌سازگار (Biocatalysts)
این کاتالیست‌ها در تولید مواد زیست‌سازگار مانند ایمپلنت‌ها و پروتزها که باید با بدن سازگار باشند، استفاده می‌شوند.
آنزیم‌های سنتزی: این کاتالیست‌ها در تولید پلیمرهای زیست‌سازگار به کار می‌روند.
کاتالیست‌های پلیمرسازی: برای تولید پلیمرهایی که در بدن تجزیه می‌شوند و در تولید داروهای تزریقی یا تجهیزات پزشکی به کار می‌روند، استفاده می‌شوند.
شرکت‌های تولیدکننده:
Codexis: این شرکت در توسعه کاتالیست‌های زیست‌سازگار و آنزیم‌ها برای کاربردهای پزشکی تخصص دارد.
Evonik Industries: این شرکت آلمانی تولیدکننده مواد زیست‌سازگار و کاتالیست‌های زیستی برای استفاده در صنایع پزشکی و دارویی است.
برجسته ترین پزشکان ایرانی
علی اصغر خدا دوست برجسته‌ترین جراح چشم پزشک ایرانی
علی اصغر خدادوست در سال ۱۳۱۴ در شیراز به دنیا آمد. دبستان و دبیرستان را در زادگاه خود گذراند و پس از آن به عنوان آموزگار در دبستان داوری داراب مشغول به کار شد. در سال ۱۳۳۳ در آزمون ورودی دانشکده پزشکی شیراز شرکت کرد و با رتبه ممتاز در بین داوطلبان پذیرفته شد. دوره شش ساله پزشکی را با درجه ممتاز پشت سر گذاشت و پس از یک سال گذراندن دوره دستیاری چشم و گوش و حلق و بینی در بیمارستان نمازی دانشگاه شیراز در سال ۱۳۴۱، از طرف دولت برای گذراندن دوره تخصصی در ایالات متحده برگزیده شد. شهرت او علاوه بر مقالات علمی متعدد و تحقیقات گسترده درزمینه‌های مختلف و کیفیت درمان و تجربه در درمان جراحی، مدیون تحقیقات پایه‌ای در زمینه ناراحتی‌های سطح قرنیه است، تا آنجا که در پیوندهای قرنیه روی مکانیسم دفع پیوند به افتخار او Khodadoust line نامگذاری شده. دکتر خدادوست، جراح نابغه ایرانی ساعت ۱:۴۸ بامداد روز ۱۹ اسفند سال ۱۳۹۶ (ساعت ۱۶:۱۸ روز ۹ مارس ۲۰۱۸ به وقت محلی) به دلیل ایست قلبی در آمریکا دار فانی را وداع گفت.
پروفسور مجید سمیعی مشهورترین جراح مغز و اعصاب ایرانی
پروفسور مجید سمیعی درتاریخ ۲۹ خرداد ۱۳۱۶ در شهر تهران چشم به جهان گشودند.ایشان دوره‌ی دبیرستان را در دبیرستان شاهپور رشت به اتمام رساند و برای ادامه‌ی تحصیل به آلمان رفت. به نقل دکتر سمیعی ایشان در سن ۱۱ سالگی علاقه‌ی بسیار زیادی به جراحی مغز و اعصاب پیدا کرد و به همین دلیل در دانشگاه یوهانس گوتنبرگ در شهر ماینتس به تحصیل در رشته‌های زیست‌شناسی و پزشکی پرداخت. او به دلیل کسب عالی‌ترین نمرات در امتحانات پایان دوره‌ی پزشکی توانست جایزه‌ی ویژه‌ی وزارت علوم ایران برای برترین دانشجویان مقیم اروپا را دریافت کند. پروفسور سمیعی چندین سال ریاست هر دو دپارتمان جراحی مغز و اعصاب در بیمارستان نورداشتات و دانشگاه پزشکی هانوفر را بر عهده داشت.او در سال ۱۹۷۹ نخستین دوره‌ی آموزشی جراحی قاعده‌ی جمجمه در جهان را در شهر هانوفر پایه‌گذاری نمود و در سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱ به سمت ریاست فدراسیون جهانی انجمن‌های جراحی مغز و اعصاب برگزیده شد. پروفسور سمیعی حدود ۱۴ سال پیش از ریاست دپارتمان‌های جراحی مغز و اعصاب در بیمارستان نورداشتات و دانشگاه پزشکی هانوفر اعلام بازنشستگی کرد و تمام توان خود را به توسعه‌ی این مؤسسه اختصاص داد؛ در حال حاضر ریاست INI را خود او و پسرش، پروفسور امیر سمیعی بر عهده دارند. او همچنین در سال ۲۰۱۴ از سوی آکادمی جهانی جراحان مغز و اعصاب عنوان برترین جراح مغز جهان را به خود اختصاص داد.
دکتر فرهاد شکوهی یکی از نوابغ پزشکی ایران
دکتر فرهاد شکوهی یکی از نوابغ پزشکی دنیا، متولد شهرستان فریدن می‌باشد. ایشان در دانشگاه‌های آمریکا مدرس تروما(صدمات مغزی و ضایعات نخایی) و مدرس احیای پیشرفته قلب هستند. دکتر شکوهی دستیار راندس باتیستا مشهور ترین جراح قلب دنیا می‌باشند. از جمله افتخارات وی می توان به پژوهشگر برتر دانشگاه پکن سال۲۰۱۱، پژوهشگر برتر وزارت بهداشت چین سال ۲۰۱۱، مدرس نمونه انجمن قلب اروپا۲۰۱۳، و ده ها تقدیر نامه و جوایز دیگر از دانشگاه های یونان ، چین، آمریکا، هنگ کنگ و …. اشاره کرد.
دکتر توفیق موسیوند، مخترع جهانی نخستین قلب مصنوعی داخل بدن انسان
دکتر توفیق موسیوند استاد جراحی دانشکده پزشکی اتاوای کانادا و مخترع جهانی نخستین قلب مصنوعی داخل بدن انسان می‌باشد. ایشان در سال ۱۳۱۵در روستای ورکانه همدان چشم به جهان گشود. او فارغ التحصیل رشته مهندسی کشاورزی از دانشگاه تهران و فوق لیسانس مهندسی مکانیک از کانادا و دکترای پزشکی و فوق تخصص جراحی قلب از کانادا می‌باشد. دکتر موسیوند بعد از اختراع قلب مصنوعی به شهرت جهانی رسید و ریاست بسیاری از هیئت های علمی و تخصصی و سمت استادی رشته های جراحی و مهندسی در دانشگاه‌های اوتاوا و کارلتون را برعهده گرفت. او صاحب اختراعاتی از جمله قلب مصنوعی، امکان تشخیص پزشکی از راه دور و تنظیم و معالجه قلب، تعیین DNA انسان توسط اثر انگشت و ۱۴ اختراع پزشکی دیگر می‌باشد.
پرفسور محمدحسین ماندگار، پدر پیوند قلب ایران
محمدحسین ماندگار در ۱۳۳۳ در تهران متولد شد. عمده تحصیلات ابتدایی و دبیرستان خود را در تهران گذراند و تحصیلات پزشکی خود را در دانشگاه تهران تکمیل کرد. او فوق تخصص جراحی قلب و عروق خود را نیز در سال ۱۳۶۶ از دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران دریافت نمود. دکتر محمدحسین ماندگار دوره‌های پیشرفته جراحی پیوند قلب را در لوزان، پاریس، لندن و در نهایت در وین گذراند و با ماحصل تمامی تجربیات خود مؤسسه پیوند قلب و ریهٔ بیمارستان دکتر شریعتی (تهران) را راه‌اندازی کرد.
محمدحسین ماندگار و همکارانش در سال ۱۳۷۲ اولین عمل پیوند قلب در تاریخ ایران را به شکل موفقیت‌آمیز انجام دادند. او قلب پدر خانواده‌ای که ۴۸ سال داشت و دچار مرگ مغزی شده‌بود را به یک بیمار ۱۲ ساله که در صف گیرنده قلب قرار داشت، پیوند زد. از آن تاریخ تاکنون متجاوز از ۱۱۰ مورد پیوند قلب درایران توسط تیم جراحی پیوند قلب او انجام شده‌است. ایران عضو باشگاه ۱۰ کشور برتر جهان در زمینه عمل پیوند قلب است و سالانه ۱۵ هزار عمل قلب در ایران انجام می‌شود و ۸۰ مرکز پیوند اعضا نیز در کشور فعال است.
دکتر سید علی ملک حسینی، پدر پیوند کبد ایران
دکتر سید علی ملک حسینی دوره فوق تخصصی پیوند کلیه و جراحی عروق را در سال ۱۳۶۶ در دانشگاه شهید بهشتی تهران گذراند و در سال ۱۳۶۹ برای طی دوره فوق تخصصی پیوند کبد راهی ایالات متحده آمریکا شد. او دوره تکمیلی پیوند کبد را در بسیاری از کشورهای از جمله انگلستان گذراند. دکتر سید علی ملک حسینی، فلوشیپ پیوند کبد از دانشگاه پتسبورگ آمریکا، یکی از اساتید پیشکسوت و چهره‌های برجسته پیوند اعضا در جهان است. او نخستین پیوند کبد در ایران از فرد زنده به زنده را انجام داد و در دائرةالمعارف پزشکی به‌عنوان پدر پیوند کبد در ایران معرفی شد. دکتر سیدعلی ملک حسینی چهره ماندگار در عرصه پیوند اعضای حیاتی و جراحی عروق بوده و رئیس انجمن پیوند اعضای خاورمیانه است. دکتر سید علی ملک حسینی موفق به کسب جایزه ۲۰۲۰ Recognition Awards انجمن جهانی پیوند اعضاء شد.
